Bureau Vergezicht
Inleiding
Bureau Vergezicht, bestaande uit artistiek leider Anoek Nuyens en theatermakers Erik Whien en Rebekka de Wit, heeft de ambitie om het ‘klimaattheatergezelschap’ van Amsterdam te worden. De komende jaren legt het gezelschap daarom de focus op het vertellen van onderzoekende en meeslepende verhalen over macht, klimaat en gedeelde verantwoordelijkheid. Bureau Vergezicht onderzoekt de rol die kunstenaars kunnen spelen in een wereld waar de klimaatcrisis heerst. De organisatie wil burgers, multinationals en politiek aanzetten tot denken en handelen ver voorbij de theaterzaal. Deze missie wil Bureau Vergezicht verwezenlijken door het maken en schrijven van voorstellingen voor het traditionele podiumkunstencircuit, maar ook door zich expliciet buiten die paden te begeven: op ongewone locaties en bijeenkomsten waar mensen uit verschillende bubbels samenkomen.
De komende vier jaar maakt Bureau Vergezicht vanuit thuisbasis in Amsterdam-Noord zes nieuwe voorstellingen: Beste Mensen (2025), Een stukje naar de mensen toe (2025), Wij, Zij (2026), Een groter verhaal (2026), Het Blauwe Uur (2027) en Forever Chemicals (2028). Ook houdt Bureau Vergezicht zich bezig met twee doorlopende onderzoeken. Het Zaaltje is een langdurig onderzoekstraject buiten het theater over de relatie tussen de klimaatbeweging en de antiracismebeweging. Het tweede betreft het vergeten deel van de Nederlandse klimaatcrisis en onderzoekt hoe het Caribisch deel van het koninkrijk erdoor wordt geraakt.
Met een aanbod dat uiteenloopt van stand-up tot vlakkevloer- en locatietheater, wil Bureau Vergezicht een divers publiek binnen en buiten Amsterdam aanspreken. Jaarlijks zijn voorstellingen te zien in kleine en grotere zalen in Amsterdam en tussentijds worden onderzoekspresentaties gedeeld. De dialoog wordt opgezocht door te spelen van buurthuis tot boardroom - van Noord tot Zuid, van Oost tot West.
Bureau Vergezicht ontvangt geen meerjarige subsidie binnen het Kunstenplan 2021-2024.
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 125.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
De commissie vindt de beschrijving van de identiteit en de ambities van Bureau Vergezicht helder en overtuigend. De artistieke signatuur van Bureau Vergezicht ligt in haar ogen in de uitgesproken focus op het maken van klimaatkunst, waarin ook thema’s over macht, kolonialisme en gedeelde verantwoordelijkheid vertegenwoordigd zijn. Dit wordt volgens de commissie helder uiteengezet in vier principes voor het maken en schrijven van voorstellingen en het doen van onderzoek. Zo wil Bureau Vergezicht de systemen waarbinnen mensen leven zichtbaar maken, de verbinding van klimaat en kolonialisme tonen, voor het hoofdpodium gaan en duurzaam produceren. De commissie ziet de artistieke signatuur ook voortkomend uit de werkwijze, bestaande uit het doen van diepgravend onderzoek voorafgaand aan het schrijven van nieuwe toneelteksten, om zo te komen tot oorspronkelijk theater met als thematische rode draad de klimaatcrisis.
In de beschreven projecten ziet de commissie de artistieke eigenheid steeds helder vertaald in de uitgangspunten terugkomen en hoewel de activiteiten vele vormen laten zien, geven ze alle blijk van engagement uit eenzelfde soort gedrevenheid. De commissie vindt de behandelde thema’s belangwekkend en actueel, bijvoorbeeld bij de voorstelling Wij, Zij. Die is gericht op de ‘afgehaakten’ in het klimaatdebat en kijkt naar polarisatie in de samenleving. Ook is de commissie positief over het vele onderzoek dat Bureau Vergezicht verricht.
De commissie vindt de boodschap van de voorstellingen duidelijk maar mist meer inzicht in de uitwerking. Ze kan moeilijk een beeld vormen van hoe een project als Het Blauwe Uur in Naturalis vorm krijgt. De presentatievorm blijft in de beschrijvingen onderbelicht waardoor het niet duidelijk is hoe theatrale middelen worden ingezet. Voor de commissie is de beoogde emotionaliteit rondom de urgente thema’s daardoor nog niet voelbaar uit de synopsis. Ook in de beschrijving van Het Zaaltje en het onderzoek naar de klimaatcrisis in het Caribisch gebied, mist de commissie uitwerking en ze had graag willen lezen over wat Bureau Vergezicht voornemens is te gaan doen met de uitkomsten.
De commissie leest een bondige reflectie op de ervaringen van de makers van de afgelopen jaren, bestaande uit werk gerealiseerd binnen andere gezelschappen of productiehuizen (De Nieuwe Tijd/Frascati, Theater Rotterdam, Het Nationale Toneel). De samenwerking tussen Rebekka de Wit en Anoek Nuyens met De zaak Shell heeft geresulteerd in een enorme impact en reikwijdte. Door de krachten te bundelen met ervaren theaterregisseur Erik Whien gaan deze makers nu verder als theatergezelschap onder de naam Bureau Vergezicht. De opgedane ervaring in het werken met acteurs bij De zaak Shell en later Tata wordt verder ontwikkeld in de vorm van de nieuwe voorstellingen. In de combinatie van de verschillende expertises van de makers ziet de commissie een artistieke inhoud die in lijn is met wat bekend is van eerder werk.
Het is voor de commissie helder dat Bureau Vergezicht van betekenis wil zijn voor publiek en stad, met een duidelijke eigen agenda die sterk in de voorstellingen naar buiten komt. Het emotioneel en voelbaar maken van grote systemen is wat het werk teweeg wil brengen bij de toeschouwer. De commissie vindt het daarbij sterk dat de voorstelling Het Blauwe Uur aanstuurt op gevoelens van verbondenheid (‘eco-euforie’), in plaats van angst of verlies, om urgentie en strijdlust aan te wakkeren. Bureau Vergezicht formuleert ook de ambitie om met de verhalen buiten het theater te treden. De commissie ziet een sterke beweging naar het publiek bij Het Zaaltje waarmee op andersoortige speellocaties wordt gespeeld en een dialoog met het publiek tot stand komt. Ook met het Innovatielabs-project ziet de commissie een betekenis voor publiek in de ambitie partijen te verbinden die elkaar zelden spreken. De commissie ziet aansluiting met het publiek door het onderzoek naar de mogelijke impact van het werk, gebruikmakend van de zelf ontwikkelde impactstrategie en het voeren van nagesprekken door de Impact Makers.
De commissie herkent een betekenis voor de stad in de samenwerking met de vele klimaat-ngo’s in Amsterdam. Bureau Vergezicht is een artistieke speler geworden in de klimaatbeweging in de stad en het plan benoemt het brede netwerk dat is opgebouwd waarmee kennis en inzicht wordt gedeeld. De commissie erkent en waardeert de sterke maatschappelijke verankering en connectie in de stad, die tot uiting komt in de samenwerkingen met Milieudefensie, Greenpeace, Bureau Burgerberaad, Reclame Fossielvrij NL, Kennisland, de Waag en zelfs Shell. De partners zijn allen inhoudelijkthematisch verwant met de klimaatproblematiek die Bureau Vergezicht wil behandelen.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie leest in het plan een duidelijke visie op het bereik in de stad. Bureau Vergezicht wil de potentie van het publieksbereik in Amsterdam realiseren door voort te bouwen op eerdere successen en de naamsbekendheid van het gezelschap te vergroten. Het is daarbij voor de commissie duidelijk tot welke doelgroepen Bureau Vergezicht zich richt. Deze zijn enerzijds ingedeeld in categorieën die voortkomen uit het Culturele Doelgroepenmodel: Algemeen cultuurpubliek, bestaande uit de Culturele Alleseters, Vakpubliek en Weelderige Cultuurminnaars. Anderzijds onderscheidt de organisatie Specifieke doelgroepen die direct gelinkt zijn aan de inhoud. De verdere segmentatie van deze specifieke doelgroepen in activistische burgers, klimaatactivisten, politici en mensen uit bedrijfsleven geeft blijk van de kennis over het publiek dat Bureau Vergezicht in het verleden heeft bereikt met deze thematiek. Om die reden sluit de aard van deze doelgroep volgens de commissie logisch aan op de onderwerpen van de voorstellingen.
De commissie vindt de marketing- en communicatieaanpak voor het bereiken en betrekken van de doelgroepen passend en doordacht voor de beoogde doelgroep met een interesse in klimaatproblematiek maar mist ambities om ook ‘de afgehaakten’ te bereiken, de mensen die hard op de rem gaan staan in de klimaattransitie. Bureau Vergezicht kiest ervoor geen aanpak voor losse events en incidentele voorstellingen te ontwikkelen. Het gezelschap wil het eigen verhaal vertellen via podcasts, verfilmingen, televisieseries, boeken, essays, tekeningen en publieke optredens en presentaties. De commissie is kritisch dat de gekozen de aanpak voor de beoogde publieksverbreding en impactvergroting vooral gericht is op het vergroten van bewustwording onder een gelijkgestemd publiek en niet zozeer om dit bewustzijn uit te dragen naar een breder niet-overtuigd publiek. Wel waardeert de commissie hoe het publiek gecureerd wordt met groepen die onderwerp zijn van de voorstelling zelf, bijvoorbeeld met de ontmoeting van de Tata Steel-directie met Extinction Rebellion en omwonenden van Wijk aan Zee.
De commissie is van oordeel dat de activiteiten van Bureau Vergezicht een betekenisvolle bijdrage leveren aan de spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik in de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost. Alle stadsdelen worden bereikt; het zwaartepunt ligt in Noord omdat het gezelschap daar gevestigd is. De commissie waardeert het voornemen om het onderwerp klimaat in de komende jaren buiten het centrum meer op de kaart te zetten door het Meervaart Theater en het Bijlmer Parktheater actief te benaderen voor het opbouwen van een structurele relatie.
Het onderzoeksproject Het Zaaltje bereikt de stadsdelen via de partner Bijlmer Parktheater (Zuidoost), De Sloot (Nieuw-West) en thuisbasis Tolhuistuin (Noord). Door de impactstrategie en de nagesprekken heeft de commissie voldoende vertrouwen in het draagvlak van het project in de verschillende stadsdelen. Ook de keuze voor partners in de stadsdelen vindt de commissie overtuigend en zinvol in relatie tot het draagvlak in de stadsdelen. In Noord werkt Bureau Vergezicht samen met de partners Tolhuistuin en Impact Makers. Bij elke partner wordt kort toegelicht wat de connectie en meerwaarde van de samenwerking is en hoe deze bijdraagt aan het bereik en de impact van Bureau Vergezicht.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
In het plan leest de commissie een duidelijke visie op diversiteit en een overtuigende aanpak om hieraan verder te werken. Bureau Vergezicht denkt bewust na over de toegevoegde waarde van de inhoud van het werk voor het veld, maar ook voor wie het werk is en voor wie niet. In het plan wordt op elk onderdeel gereflecteerd en op elk van de vier P’s zijn doelstellingen geformuleerd met beoogde resultaten over vier jaar. Zowel bij de thema’s in de voorstellingen en het onderzoek, als de representatie op het podium ziet de commissie dat er een focus is op culturele diversiteit.
In de opvatting dat de klimaatcrisis voortkomt uit koloniale denkbeelden en structuren ziet de commissie aansluiting met de kernthematiek van Bureau Vergezicht. Een belangrijke doelstelling is om het publiek, waaronder collega’s uit de kunst- en cultuursector, mee te nemen in deze opvatting. Gezien deze doelstelling, had de commissie meer willen lezen over wat er op dit vlak is bereikt. Op het gebied van publieksverbreding wil Bureau Vergezicht een publiek bereiken dat gevarieerder is in opleidingsniveau, leeftijd en culturele diversiteit. Verder wil Bureau Vergezicht de drempel naar het theater verlagen voor de mensen buiten het centrum, die via de onderzoeksprojecten met het werk in aanraking komen.
Met betrekking tot personeel wordt in het plan gereflecteerd op het vaste team, waarin op een aantal vlakken diversiteit mist. Het bestuur is meer divers geworden met het toetreden van Deniz Karaman, aanspreekpunt diversiteit en inclusie bij de Tweede Kamerfractie van Groen Links/PvdA. De commissie erkent dat culturele diversiteit op dit moment ontbreekt in de organisatie maar is positief over het voornemen van Bureau Vergezicht om in de komende periode de perspectieven in de organisatie te verbreden en daar in het beleid en de werkwijzen ook op aan te sturen.
De commissie ziet een overtuigende aanpak voor een divers aanbod, bereik en organisatie met passende acties voor het behalen van de genoemde doelstellingen. Meerstemmigheid is in het aanbod gewaarborgd door te werken met Romana Vrede voor Een Groter Verhaal. Daarnaast kiest Bureau Vergezicht er bewust voor om werk te maken over mensen die niet gehoord worden en geen onderdeel uitmaken van het dominante verhaal. De commissie vindt dit een waardevol uitgangspunt voor het creëren van een divers en inclusief aanbod.
De commissie vindt het See, Think, Do, Care-model dat fases van contact per doelgroep in kaart brengt, zinvol om meer bewustzijn te kweken bij het publiek. Voor het doorlopende onderzoek Het Zaaltje wordt wel ingezet op een cultureel divers samengesteld publiek, maar in het plan ziet de commissie nog weinig concrete stappen beschreven om een meer divers samengesteld publiek te realiseren. Voor vacatures laat Bureau Vergezicht zich adviseren door Binoq Atana over hoe en waar het beste te werven en het HR-beleid wordt getoetst aan de nieuwste inzichten op het gebied van diversiteit en inclusie. Dit vindt de commissie passende stappen voor een meer divers samengestelde organisatie.
Hoewel de commissie de relatie met de landen en eilanden van het Caribisch deel van het koninkrijk nog onuitgewerkt vindt, ziet ze in de samenwerking met Greenpeace en Churmer Bomba passende partners voor dit langlopende onderzoek.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
In het plan herkent de commissie een overtuigende visie op de bedrijfsvoering. Bureau Vergezicht is gevormd met steun van een aantal fondsen en het ministerie van OCW en heeft zich zo kunnen voorbereiden op een meerjarenplan. Vanuit een vliegende start zijn relevante projecten over de klimaatcrisis tot stand gekomen. Mede dankzij de brede steun kon Bureau Vergezicht vanaf het begin inzetten op een eerlijke betaling en heeft het gezelschap zich kunnen vestigen in Tolhuistuin. De commissie erkent dat Bureau Vergezicht zowel inhoudelijk als zakelijk klaar is voor de volgende stap. Alle aspecten van de Governance Code Cultuur, de Fair Practice Code en sociale veiligheid krijgen volgens de commissie een goede invulling in het plan. Op gebied van de governance maakt Bureau Vergezicht gebruik van een bestuursmodel met een bestuur dat na de aankomende bestuurswisseling vier leden zal tellen. In de afgelopen periode zijn de statuten aangepast op basis van nieuwe eisen aan ANBI’s en zijn reglementen en machtigingen opgesteld. Met behulp van de scan van Cultuur+Ondernemen heeft het bestuur in 2023 een zelfevaluatie gedaan en jaarlijks worden gesprekken gevoerd over de code.
De commissie heeft veel vertrouwen in het naleven van de Fair Practice Code, ook gezien het feit dat twee leden uit het team betrokken zijn (geweest) bij de implementatie ervan. Bureau Vergezicht volgt de cao Toneel en Dans en is aangesloten bij het pensioenfonds Zorg & Welzijn en het Sociaal Fonds Podiumkunsten. Er wordt veel gewerkt met zzp’ers die ook altijd een contract in loondienst aangeboden krijgen. Op het gebied van sociale veiligheid heeft Bureau Vergezicht een externe vertrouwenspersoon aangesteld en een gedragscode vastgesteld. De bestuursleden volgen een training bij de Stichting Sociale Veiligheid Podiumkunsten en onderhouden contact met de vertrouwenspersoon.
Het is voor de commissie duidelijk waar de organisatie vandaan komt en naartoe wil werken. In het plan wordt gereflecteerd op de periode 2021/2022, waarin zichtbaarheid is gecreëerd met de Nederlandse en Belgische tournee van De zaak Shell, waarvan ook de registratie veelvuldig is bekeken. Daarnaast zijn middelen geworven voor twee onderzoeksprojecten die hebben geresulteerd in de ontwikkeling van het programma Innovatielabs en vier voorstellingen, waaronder Tata. In deze periode heeft Bureau Vergezicht ervaren dat private fondsen graag bijdragen wegens de maatschappelijk relevante thematiek van het gezelschap. Deze steun wil Bureau Vergezicht in de komende periode blijven zoeken, ook als meerjarig gefinancierde organisatie. Daarnaast is er een eerlijke en ondernemende visie op publieksinkomsten, afgestemd op verschillende soorten locaties en organisatie. Het grootste risico ziet Bureau Vergezicht in het vinden van geschikt personeel voor techniek en communicatie, met aandacht voor een divers team. Hiervoor wil Bureau Vergezicht investeren in HRbeleid, eventueel gezamenlijk met andere gezelschappen. De commissie mist in het plan reflectie op het delen van de zakelijke leiding met Boogaerdt/VanderSchoot en had graag gelezen welke risico’s en kansen dat met zich meebrengt.
De commissie acht de activiteiten voor de komende periode organisatorisch haalbaar. Het kernteam bestaat uit zakelijke directie, een driekoppige artistieke kern en een dramaturg/ assistent. Met het uitbreiden van de uren voor de zakelijke en artistieke leiding, het in dienst nemen van een dramaturg en door een uitvoerend producent en een communicatiemedewerker aan te stellen, heeft Bureau Vergezicht volgens de commissie duidelijke stappen gezet om het gezelschap te verstevigen. De commissie vindt het echter niet geheel inzichtelijk of het gezelschap de groei in personeel kan dragen, aangezien niet goed uitgesplitst is wie wat doet met hoeveel uur. De commissie vindt de begroting weinig gespecificeerd en de ontwikkeling van de activiteiten en bezoekersaantallen niet in lijn met de eerdere realisaties. De hoge activiteitenlasten voor personeel in de meerjarenbegroting zijn bijvoorbeeld niet inzichtelijk gemaakt. Er is een grote stijging ten opzichte van eerdere begrotingen, waardoor de commissie nog niet kan inschatten of de organisatie deze sprong kan maken.
De financieringsmix vindt de commissie divers, met publieksinkomsten, sponsoring, private en publieke subsidies, waarmee risico’s goed worden gespreid. Gezien het aanwezige eigen vermogen en dat dit in de komende periode verder wordt uitgebouwd, heeft de commissie genoeg vertrouwen dat de financiële huishouding van de organisatie voldoende op orde is om het vierjarige plan te dragen.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Bureau Vergezicht te honoreren met het gevraagde bedrag van € 125.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.